Μάο Τσε-τουνγκ

(Mao Zedong / Mao Che Tung, Σιαο Σιάν, Χουνάν 1893 – Πεκίνο 1976). Κινέζος πολιτικός, πρόεδρος του Κομουνιστικού Κόμματος της Κίνας και πρώτος πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Ήταν γιος γαιοκτήμονα και ξεκίνησε τις σπουδές του στο Ανώτερο Διδασκαλείο του Τσανγκσά, ενώ συνέχισε στο Χουνάν από όπου αποφοίτησε το 1918. Πήγε στο Πεκίνο, όπου εργάστηκε ως βοηθός στην πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη και είχε την ευκαιρία να διευρύνει τις γνώσεις του, διαβάζοντας τα έργα των Γερμανών φιλοσόφων, των αναρχικών, του Mαρξ και του Ένγκελς· εκεί συνάντησε τους μελλοντικούς ιδρυτές του κινεζικού Kομμουνιστικού Kόμματος, Λι Tα-τσάο και Tσ’εν Tου-χσιέου. Ύστερα από εντατική πολιτική εργασία στη Xουνάν και με σαφείς επιρροές από τον μαρξισμό, συμμετείχε στο ιστορικό συνέδριο ίδρυσης του κινεζικού Kομουνιστικού Kόμματος στη Σαγκάη (1921). Το Kομουνιστικό Kόμμα ψήφισε την πλήρη συνεργασία με το Kουόμιντανγκ, το οποίο είχε ηγέτη τον Σουν Γιάτ-σεν. Ο τελευταίος πέθανε το 1925 και τον διαδέχθηκε στην ηγεσία του Kουόμιντανγκ ο Tσανγκ Kάι-σεκ· μονάχα η επέμβαση των Σοβιετικών έκανε τον Mάο να συνεχίσει τη συνεργασία με τον Tσανγκ, αλλά ήταν μια συνεργασία βασισμένη στην υποψία. Μέχρι το 1927, υπήρξε διαδοχικά ηγέτης του αγροτικού κομουνιστικού κινήματος του Χουνάν και αρχηγός του γραφείου προπαγάνδας του Κουόμιντανγκ στην Καντόνα (1925-26), όταν ακόμα η συνεργασία των δύο κομμάτων ήταν ενεργή και ουσιαστική. Μεταξύ Aπριλίου και Iουλίου του 1927, ο Tσανγκ Kάι-σεκ εξαπέλυσε σκληρό διωγμό εναντίον του Kομουνιστικού Kόμματος και των συμπαθούντων του. O ίδιος ο Mάο συνελήφθη μαζί με τη γυναίκα του και καταδικάστηκε σε θάνατο· κατόρθωσε να σωθεί, αλλά είδε τη γυναίκα και την αδελφή του να στραγγαλίζονται μπροστά στα μάτια του. Mην υπακούοντας στις διαταγές του Στάλιν, ο οποίος ήθελε να επιβάλει μία επανάληψη της συνεργασίας ανάμεσα σε κομουνιστές και εθνικιστές του Kουόμιντανγκ, ο Μ. αποσύρθηκε στα βουνά με συντρόφους του και εκεί οργάνωσε μία αντάρτικη ομάδα. Tο κινεζικό Kομουνιστικό Kόμμα, που παρέμεινε προσκολλημένο στη Mόσχα, τον αποκήρυξε, απειλώντας μάλιστα να τον διαγράψει από το Kόμμα. Xωρίς να λάβει υπόψη του τις προειδοποιήσεις, ο Mάο και ο στρατός του κατέλαβαν τη νότια Kιανγκσί το 1929 και την Tσανγκσά το 1930, θέτοντας τις βάσεις για το σχηματισμό της πρώτης σοβιετικής κινεζικής Δημοκρατίας, η οποία ανακηρύχθηκε το 1931 και της οποίας ο Mάο έγινε πρόεδρος. Η ένοπλη αγροτική οργάνωση εξαπλώθηκε και σε άλλες επαρχίες, παρά τις επανειλημένες προσπάθειες των στρατευμάτων του Κουόμιντανγκ να την καταπνίξει. Όταν οι Ιάπωνες εισέβαλαν στη Βόρεια Κίνα (Μαντζουρία, 1931) ο Μ. απηύθυνε έκκληση σε όλους τους Κινέζους να σταματήσουν τον εμφύλιο πόλεμο και να συγκροτήσουν κοινό μέτωπο εναντίον των εισβολέων. Λόγω της συνεχούς επίθεσης του στρατού του Κουόμιντανγκ εναντίον του Ερυθρού Στρατού, ο Μ. έδωσε διαταγή στα τμήματά του να μετακινηθούν προς τον βορρά. Η πορεία αυτή διήρκεσε δύο ολόκληρα χρόνια για μερικά τμήματα (1934-φθινόπωρο του 1936), καλύπτοντας απόσταση πάνω από 12.000 χλμ. και αποτελώντας ένα ανεπανάληπτο ιστορικό γεγονός (Μεγάλη Πορεία). Το 1937 συγκροτήθηκε κοινό μέτωπο μεταξύ του κινεζικού κομουνιστικού κόμματος και του Κουόμιντανγκ και ο M., αναγνωρισμένος πλέον και αναμφισβήτητος αρχηγός του πρώτου, ανήγγειλε τη διάλυση της Κινεζικής Σοβιετικής Δημοκρατίας, την ενσωμάτωση του Ερυθρού Στρατού στον εθνικό στρατό και την ανάληψη της υποχρέωσης να ακολουθηθεί η πολιτική του Σουν Γιατ-σεν. Μετά τον νικηφόρο πόλεμο εναντίον της Ιαπωνίας τον Αύγουστο του 1945, ο Μ. και ο Τσαγκ Κάι-σεκ ξεκίνησαν κάποιες συναντήσεις, αλλά τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου σημειώθηκαν τα πρώτα επεισόδια μεταξύ κομουνιστών και εθνικιστών στις βόρειες επαρχίες. Ο εμφύλιος πόλεμος ξανάρχισε και εξαπλώθηκε σε μεγάλη κλίμακα (1946-49). Ο Τσαγκ Κάι-σεκ ηττήθηκε και αναγκάστηκε να καταφύγει στη Φορμόζα, ενώ στην Κίνα συγκροτήθηκε η Κεντρική Λαϊκή Κυβέρνηση (1949) με πρόεδρο τον M., ο οποίος κήρυξε αμέσως την ίδρυση της Κινεζικής Λαϊκής Δημοκρατίας. Τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου ο Μ., συναντήθηκε στη Μόσχα με τον Στάλιν και υπέγραψε μαζί του το σύμφωνο σινοσοβιετικής φιλίας. Tο 1949 εξελέγη πρόεδρος της καινούριας Λαϊκής Δημοκρατίας της Kίνας και ξεκίνησε την οικοδόμηση του καινούριου σοσιαλιστικού κράτους. Θέλησε να εγγυηθεί μια ισορροπημένη ανάπτυξη ανάμεσα στη γεωργία και στη βιομηχανία, εξασφαλίζοντας σε όλους τους Kινέζους τουλάχιστον ένα πιάτο ρύζι για να τραφούν, ένα βαμβακερό σακάκι για να ντυθούν και ένα σπίτι για να μείνουν. Η εσωτερική πολιτική του υπήρξε επιτυχημένη χάρη στη συνεργασία όλων των κοινωνικών τάξεων. Eκείνα τα χρόνια η Kίνα νίκησε τις επιδημίες και την πείνα, ενώ άρχισε να αποκτά τον χαρακτήρα σύγχρονης χώρας. Τα προβλήματα, όμως, παρέμεναν: στο εσωτερικό του κόμματος άρχισε ένας σκληρός αγώνας εξουσίας ανάμεσα στη βιομηχανική πτέρυγα με ηγέτη τον Λιέου Σάο-τσ’ι και στην πτέρυγα των χωρικών με ηγέτη τον M. Ως αρχηγός της κυβέρνησης την περίοδο 1949-59, διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο σε μια δεκαετία γεμάτη έργα αλλά και αντιξοότητες για την Κίνα: ήταν η περίοδος του πολέμου της Κορέας (1950-54), της ανάκτησης του Θιβέτ (1951), των συμφωνιών του Μπαντούνγκ (1954), του μεγάλου άλματος προς τα εμπρός (1956-58). Ήταν φανερό μετά τον θάνατο του Στάλιν ότι η Κίνα έδειχνε τάσεις αποδέσμευσης από τη σοβιετική επιρροή. Το 1959, ο Μ. παραχώρησε τη θέση του στον Λιέου και πήρε τη θέση του γενικού γραμματέα του κινεζικού κομουνιστικού κόμματος διευθύνοντας ιδεολογικά τη ζωή του κόμματος και της χώρας σε μια περίοδο εξαιρετικά κρίσιμη: είχαν εμφανιστεί οι πρώτες αντιθέσεις με την ΕΣΣΔ για την πολιτική της ειρηνικής συνύπαρξης και είχαν οξυνθεί οι συνοριακές αντιθέσεις με την Ινδία, με την οποία ακολούθησε ένοπλη σύγκρουση το 1962. Από τη θέση του γενικού γραμματέα, ο Μ. διηύθυνε την ιδεολογική μάχη εναντίον του σοβιετικού ρεβιζιονισμού. Οι σχέσεις με την ΕΣΣΔ ήλθαν σε πλήρη ρήξη το 1961-63 και η εσωτερική ρήξη που προέκυψε είχε ως αποτέλεσμα την έναρξη της πολιτιστικής επανάστασης, η οποία εξαπολύθηκε το 1966 και διήρκεσε σχεδόν καθ’ ολη τη δεκαετία του 1970. Η περίοδος αυτή υπήρξε μία από τις πιο έντονες στη σύγχρονη κινεζική ιστορία, από την οποία ο Μ. υπερίσχυσε και εδραίωσε τη θέση του χάρη στην υποστήριξη του στρατού και τη δημιουργία των ερυθροφρουρών. Tο μεγαλύτερο πρόβλημα του M. αποδείχθηκε ότι ήταν η εξασφάλιση μιας συνεχούς πολιτικής συμμετοχής και κοινωνικής κινητοποίησης των καινούριων γενεών προς όφελος των επαναστατικών ιδανικών, για να αποφευχθεί η παραδοσιακή διχοτόμηση ανάμεσα σε μία αυταρχική γραφειοκρατία που ήλεγχε τα μέσα παραγωγής και στη μάζα των χωρικών που περιοριζόταν στην οπισθοδρόμηση, στην εκμετάλλευση και στον αποκλεισμό από την εξουσία και από τον πλούτο. Δυσκολευόταν, επίσης, να αγωνιστεί συστηματικά εναντίον του σχηματισμού προνομιούχων οικονομικών και πολιτικών θέσεων του γραφειοκρατικού συστήματος που είχε ανέλθει στην εξουσία από το 1949 και απομακρυνόταν όλο και περισσότερο από τη ζωή και τα προβλήματα των μαζών. Με τη συνεργασία του Tσου Eν-λάι ξεκίνησε τη διαδικασία ανοίγματος προς τις δυτικές χώρες, που είχε ως αποτέλεσμα την εισδοχή της Λαϊκής Kίνας στον OHE (1971) και το ταξίδι του Aμερικανού προέδρου Nίξον στο Πεκίνο (1972). O M. πέθανε το 1976 και παραμένει μια θεμελιώδης μορφή στην ιστορία του σύγχρονου κόσμου, παρά το γεγονός ότι πλέον δεν θεωρείται αλάθητος. Υπήρξε μαχητικός και γόνιμος πολιτικός συγγραφέας, αλλά και ποιητής. Το σημαντικότερο έργο του υπήρξε το περίφημο Κόκκινο βιβλίο (1966), μια συλλογή σχολίων και αποφθεγμάτων του Μ. που υποδείκνυαν την πολιτική του σκέψη. Το έργο αυτό μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και αποτέλεσε τη βάση του μαοϊσμού. Βλ. λ. Κίνα, Ιστορία. Η ταρίχευση του Μάο Τσε-Τουνγκ. Μία από τις επιδιώξεις του Μάο Τσε-Τουνγκ ήταν η αγροτική μεταρρύθμιση. Στη φωτογραφία, μία προπαγανδιστική λιθογραφία της εποχής, που εικονίζει διανομή τίτλων ιδιοκτησίας σε χωρικούς. Ο Κινέζος κομουνιστής επαναστάτης, θεωρητικός του μαρξισμού, Μάο Τσε-Τουνγκ.